Deleng sumberé Massa

'''Massa''' (saka basa [[basa Yunani]] μάζα) yaiku sipat [[fisika]] saka dzat kang minangka njlèntrèhaké macemé kelakuané ''objek'' kang dititeni. Ning kagunaané nggal dina, massa racaké dipadhakaké karo [[abot|berat]]. Nanging miturut pamahaman ''ilmiah modern'', [[abot|berat]]e dzat iku diakibataké déning ''interaksi'' massa karo ''[[medan gravitasi]]''.

Tuladhané iku, aboté dzat sing digawa déning wong sing ana ning ''Bumi'' bisa ''mengasosiasi'' aboté dzat iku karo istilah massané. Asosiasi iki bisa uga diterima kanggo dzat-dzat liyané sing ana ning ''Bumi''. Nanging bedha manèh manawa dzat iku ana ing ''Bulan'', aboté bakal luwih entheng lan luwih gampang digotong, nanging massané tetap padha.

Awaké manungsa kang dijangkepi karo indera-indera perasa kang nggawe awak iki bisa ngrasakaké fenomena-fenomena kang warna-warna anané ''diasosiasi''kaké karo massa. 
[[Gambar:GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg|[[Isaac Newton|Newton]]|70 px|thumb]]
Konsep modern massa kawanuhaké déning [[Isaac Newton|Sir Isaac Newton]] ([[1642]]-[[1727]]) yaiku [[gravitasi]] lan [[inersia]] kang dikembangaké. Sadurungé, ana fenomena gravitasi lan inersia dideleng dadi masalah kang bedha lan ora duwé gayutan. Nanging, Isaac Newton nggabungaké fenomena-fenomena iki lan ngendika manawa kabèh fenomena iki disebabaké amarga anané massa.

== Ékan-ékan massa ==
Piranti kang minangka ngukur massa racaké iku [[timbangan]]. Ning ékan [[Sistem Internasional Ékan|SI]], massa diukur ning ékan [[kilogram]], '''kg'''. Ana uga ékan massa liyané, kaya ta:
* [[gram]]: 1 g = 0,001&nbsp;kg (1000 g = 1&nbsp;kg)
* [[ton]]: 1 ton = 1000&nbsp;kg
* [[Elektronvolt|MeV]]/[[kecepatan cahya|c]]<sup>2</sup> (Lumrahé minangka ngemataké massa partikel subatom.)

Ning kaanan kang ''normal'', aboté ''objek'' iku sabanding karo massané. Nanging kanggo ngerteni bedhané massa karo abot diperlukaké pangukuran kang ''presisi''né gedhé.
Mulané iku amarga anané relativistik antarané ''[[massa ajeg|massa]] karoan ènergi, iku bisa minangka ékan ènergi makili massa. Tuladjané, eV normalé minangka ékan massa (kira-kira 1,783×10<sup>−36</sup> kg) ning ngèlmu [[fisika partikel]].

== Ringkesan saka konsèp massa lan formalisme ==

Ning ngèlmu [[mekanika klasik]], massa duwé peranan kang wigati kanggo nentukaké sipat-sifaté dzat. Hukum Newton kang kaping loro njlèntrèhaké manawa [[gaya]] '''F''' yaiku massa benda (''m'') dipingaké karo ''[[percepatan]]'' '''a''':
:<math>\mathbf{F}=m\mathbf{a} \, . </math>
Ora namung iku, massa uga ana gayutané karo [[momentum]] '''p''' lan [[kecepatan]] '''v''' rumusé:
:<math>\mathbf{p}=m\mathbf{v} \, ,</math>
uga [[ènergi kinetik]] ''E<sub>k</sub>'' dietung karo kecepatané, rumusé:
:<math>E_k = \tfrac{1}{2}mv^2 \, .</math>

[[Gambar:Mass_Properties.PNG|thumb|right|320px|Diagram kang ana ing dhuwur iki nggambaraké gayutané limang sipaté massa karo ''tetapan proporsionalitas''é kang diubungaké karo limang konsèp. Nggal sampel massa dipercaya duwé limang sipat, Nanging amarga iku aji tetapan proporsionalitas kang gedhé, lumrahé angèl banget anggoné ''verifikasi''kaké punjul loro utawa telung sipat kang ana ing sampel massa tartemtu.{{br}}
* [[Jari-jari Schwarzschild]] (<math>r_s</math>) makili kamampuan massa kang bisa mlengkungaké ruang lan wektu.{{br}}
* [[Parameter gravitasional standar]] (<math>\mu</math>) makili kamampuan benda masif nglakokaké gaya gravitasi Newton déning benda liyané.{{br}}
* Massa inersia (<math>m</math>) makili respon Newtonian massa déning gaya.{{br}}
* Energi diam (<math>E_0</math>) makili kamampuan massa diowah dadi wujud ènergi liyané.{{br}}
* [[Panjang gelombang Compton]] (<math>\lambda</math>) makili respon kuantum massa déning geometri lokal.
]]

Ning ngèlmu [[fisika]], bisa dibagi kanthi konseptual mbedakaké paling ora pitung macem ''massa'' utawa pitung fenomena fisika kang bisa dijlentrehaké migunakaké konsèp ''massa'':<ref name=Rindler2>
{{cite book
 |author=W. Rindler
 |title=''op. cit.''
 |year=2006
 |isbn=0198567316 |url=http://books.google.com/books?id=MuuaG5HXOGEC&pg=PA112&dq=%22mass+energy+equivalence%22+date:2004-2010&lr=&as_brr=0&as_pt=ALLTYPES#PPA16,M1 
 |page=16; Section 1.12
 |publisher=Oxford Univ. Press
 |location=Oxford
}}</ref>

* '''Massa inersia''' yaiku ukuran resistansi objek kanggo ngubah kaanan obahé nalika [[gaya]] diterapké. Ditentukaké kanthi cara nerapaké gaya mring objek lan ngukur ''percepatan'' kang dikasilaké déning gayaiku. Objek benda kang massané luwih gedhé duwé [[inersia]] kang luwih gedhé uga.
* '''Gunggungé [[materi]]''' bisa dietung kanthi teliti nganggo prosès [[elektrodeposisi]] utawa prosès-prosès liyané. Massa persis sampel ditentukaké karo ngitung gunggung lan jinis atom-atom kang ana ing jeroné. Ora namung iku, ènergi kang digunakaké nalika ''pengikatan atom-atom'' uga digunggung.
* '''Massa gravitasional aktif''' yaiku ukuran kakuwatan fluks gravitasional. Medan gravitasi bisa diukur kanthi cara nibakaké objek tiba lan ngukur ''perpecapatan'' tibané benda iku. Contoné, objek kang tiba ning [[Bulan]] bakal kena medan grafitasi kang cilik, mula ''akselerasi''né luwih lendhek tinimbang benda iku tiba ning Bumi. Medan gravitasi [[bulan]] luwih cilik amarga Bulan duwé massa gravitasional aktif kang luwih cilik.
* '''Massa gravitasional pasif''' yaiku ukuran kakuwatan interaksi déning objek karo [[medan gravitasi]]. Massa gravitasional pasif ditemtukaké karo mbagi aboté objek karo percepatan tiba bébas objek iku. Ana rong objek ning medan gravitasi kang padha bakal ngalami percepatan kang padha. Nanging objek karo massa gravitasional pasif luwih cilik bakal nemuni gaya kang luwih cilik.
* '''Energi''' uga duwé massa miturut prinsip kesetaraan massa-ènergi. Kesetaraan iki bisa dingerteni saka prosès [[fusi nuklir]] lan [[lensa gravitasi]]. Ning fusi nuklir, ana massa diowah dadi ènergi, foton kang kagolong ènergi bisa diweruhi liwat kedaden kang memper karo  massa gravitasional pasif.
* '''''Pelengkungan''''' [[ruang waktu]] yaiku manifestasi relativistik anané masaa. Pelengkungan iki cilik banget lan angèl ngukuré. Mula iku, fenomena iki tembe baé tinemu sawisé téyori relativitas umum Einstein mrediksikaké. [[Jam atom]] karo presisi kang dhuwur banget tinemu lumaku luwih lendhek daripada jam atom kang digunakaké ning ruang akasa. Bedhané wektu iki dijenengi [[dilasi waktu gravitasional]].
* '''Massa kuantum''' yaiku béda watara [[frekuensi]] kuantum suatu objek karo ''[[bilangan gelombang]]''é: <math> m^2 = \omega^2 - k^2</math>. Massa kuantum elektron bisa ditentukaké migunakaké spektroskopi kang akèh macemé lan racaké digathukaké karo [[tetapan Rydberg]], [[jari-jari Bohr]], lan jari-jari elektron klasik. Massa kuantum benda kang luwih gedhé bisa baé diukur kanthi langsung minggunakaké [[timbangan watt]].

== Réferènsi lan pranala njaba ==
{{reflist}}

[[Kategori:Massa| ]]


{{fisika-stub}}