Deleng sumberé Asem

'''Asem''' (kang asring diwakili kanthi rumus umum '''HA''') kanthi umum wujud [[senyawa kimia]] kang manawa dilarutaké ing banyu bakal ngasilaké larutan kanthi [[pH]] luwih cilik saka 7. Ing dhéfinisi modhérn, asem iku dat kang bisa mènèhi [[proton]] (ion H<sup>+</sup>) marang dat liya (kang karan [[basa(kimia)]]), utawa bisa nampa pasangan [[èlèktron]] bébas saka siji basa. Réaksi '''asem''' karo basa ing réaksi [[panetralan]] bakal mbentuk [[garam (kimia)|garam]]. Conto |tuladhané asem yaiku [[asem asetat]] (ditemoaké ing [[cukak]]) lan [[asem sulfat]] (digunaaké ing batré utawa [[Akumulator|aki]] montor). Asem lumrahé rasané masem utawa kecut; sanajan mangkono, nyicipi rasa asem, mligi [[asem pekat]], bisa mbebayani lan ora kaprayogakaké.

== Sapérangan dhéfinisi asem ==
Istilah "asem" wujud pertalan saka istilah kang dipigunaaké kanggo prakara kang padha ing basa-basa [[Éropa]] kaya ''acid'' (basa Inggris), ''zuur'' (basa Walanda), utawa ''Säure'' (basa Jerman) kang kanthi barès gegandhéngan karo rasa masem utawa kecut. Ing [[kimia]], istilah asem duwé arti kang luwih mirunggan. Ana telung dhéfinisi asem kang umum ditampa ing kimia, yaiku dhéfinisi '''Arrhenius''', '''Brønsted-Lowry''', lan '''Lewis'''.

* '''Arrhenius''': Miturut dhéfinisi iki, asem iku dat kang ngundhakaké konsèntrasi ion [[hidronium]] (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>) nalika dilarutaké ing banyu. Dhéfinisi kang sepisanan ditelaaké déning [[Svante Arrhenius]] iki mbatesi asem lan basa kanggo dat-dat kang bisa larut ing banyu.
* '''Brønsted-Lowry''': Miturut dhéfinisi iki, asem iku kang mènèhi proton[[Proton]] marang basa. Asem lan basa kang gegandhengan mau sinebut pasangan asem-basa konjugat[[Konjugat]]. [[Johannes Nicolaus Brønsted|Brønsted]] lan [[Martin Lowry|Lowry]] kanthi kapisah nelaaké dhéfinisi iki, kang nyakup dat-dat kang ora larut ing banyu (ora kaya ing dhéfinisi Arrhenius).
* '''Lewis''': Miturut dhéfinisi iki, asem iku panampa pasangan èlèktron saka basa. Dhéfinisi kang ditelaaké déning [[Gilbert N. Lewis]] iki bisa nyakup asem kang ora ngandhung [[hidrogen]] utawa [[proton]] kang bisa dipindhahaké, kaya [[wesi(III) klorida]]. Dhéfinisi Lewis bisa uga dijelasaké kanthi téyori [[orbital molekul]]. Lumrahé, siji asem bisa nampa pasangan èlèktron ing orbital kosongé kang paling asor ([[LUMO]]) saka orbital karisi kang paling dhuwur ([[HOMO]]) saka siji basa. Mila, HOMO saka basa lan LUMO saka asem nggabung mbentuk [[orbital molekul]] ikatan.

Sanajan dudu wujud téyori kang paling amba cakupané, dhéfinisi [[Brønsted-Lowry]] wujud dhéfinisi kang paling umum digunaaké. Ing dhéfinisi iki, kaasaman siji senyawa ditemtokaké déning kastabilan ion hidronium[[Hidronium]] lan basa konjugat kang larut nalika senyawa mau wis mènèhi [[proton]] ing njeron larutan papan asem iku ana. Stabilitas basa konjugat kang luwih dhuwur nedahaké kaasaman senyawa mau kang luwih dhuwur.

Sistem asem/basa béda karo réaksi [[rédoks]]; ora ana owah-owahan [[bilangan oksidasi]] ing réaksi asem-basa.

== Sifat-sipat ==
Lumrahé, asem duwé sipat kaya mangkéné:
* '''Rasa''': masem utawa kecut nalika dilarutaké ing banyu.
* '''Sentuhan''': asem krasa nyengat yèn didumuk, mligi yèn asamé asem kuwat.
* '''Karéaktifan''': asem réaksiné hebat karo sapérangan gedhé [[logam]], yaiku korosif marang logam.
* '''Hantaran listrik''': asem, sanajan ora mesthi [[ion]]ik, wujud [[èlèktrolit]].

=== Sifat kimia ===
Ing banyu, réaksi [[Kasetimbangan kimia|kasetimbangan]] iki dumadi antarané siji asem (HA) lan banyu, kang duwé peran minangka basa,

HA + H<sub>2</sub>O ↔ A<sup>-</sup> + H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>

[[Tetapan asem]] iku tetapan kasetimbangan kanggo réaksi HA karo banyu:

<math>K_a = \frac{[\mbox{H}_{3}\mbox{O}^+][ \mbox{A}^-]}{[\mbox{HA}]}</math>

Asem kuwat duwé aji ''K<sub>a</sub>'' kang gedhé (yaiku, kasetimbangan réaksi anané adoh ing tengen, ana akèh H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>; mèh kabèh asem kaurai). Umpamané, aji ''K<sub>a</sub>'' kanggo [[asem klorida]] (HCl) yaiku 10<sup>7</sup>.

Asem lemah duwé aji ''K<sub>a</sub>'' kang cilik (yaiku, cukup akèh cacahé HA lan A<sup>-</sup> ana bebarengan ing larutan; sithik cacahé H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> ana ing larutan; asem mung kaurai sapérangan). Umpamané, aji ''K<sub>a</sub>'' kanggo asem asetat yaiku 1,8 × 10<sup>−5</sup>.

Asem kuwat nyakup asem [[halida]]-HCl, HBr, lan HI. (Nanging, asem fluorida, HF, rélatif lemah.) Asem-asem okso, kang lumrahé ngandhung atom pusat kanthi [[bilangan oksidasi]] dhuwur kang dikupengi oksigèn, uga cukup kuwat; nyakup HNO<sub>3</sub>, H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, lan HClO<sub>4</sub>. Akèh-akèhé asem [[Senyawa organik|organik]] wujud asem lemah.

Larutan asem lemah lan garam saka basa konjugaté mbentuk [[larutan penyangga]].

== Sajarah ==
Sekitar taun [[1800]], akèh kimiawan Prancis[[Prancis]], kalebu [[Antoine Lavoisier]], kanthi kléru duwé keyakinan manawa kabèh asem ngandhung [[oksigèn]]. Lavoisier [[Lavoisier]]ndhéfinisikaké asem minangka dat ngandhung oksigèn[[Oksigèn]] amarga kawruhé marang asem kuwat mung winates ing asem-asem okso lan amarga panjenengané ora mengertèni komposisi sabeneré saka asem-asem halida, HCl, HBr, lan HI. Ya Lavoisier kang mènèhi jeneng oksigèn saka tembung basa Yunani[[Yunani]] kang artiné "pambentuk asem". Sawisé unsur klorin[[Klorin]], bromin[[Bromin]], lan iodin[[Iodin]] kaidhèntifikasi lan ora anané oksigèn ing asem-asem halida[[Halidi]] tinemu déning Sir [[Humphry Davy]] taun [[1810]], dhéfinisi déning Lavoisier mau kudu ditinggalaké.

Kimiawan Inggris[[Inggris]] ing wektu iku, kalebu Humphry Davy[[Humphry Davy]], duwé keyakinan yèn kabèh asem ngandhung [[hidrogen]]. Kimiawan Swèdhen[[Swèdhen]] Svante Arrhenius banjur nggunakaké landhesan iki kanggo ngembangaké dhéfinisiné bab asem. Panjenengané nelaaké téoriné taun [[1884]].

Ing taun [[1923]], [[Johannes Nicolaus Brønsted]] saka Dhènemarken lan [[Martin Lowry]] saka Inggris nelaaké dhéfinisi protonik asem-basa kang banjur dikenal kanthi jeneng rong èlmuwan iki. Dhéfinisi kang luwih umum diajokaké déning [[Lewis]] ing taun kang padha, njelasaké réaksi asem-basa minangla prosès transfer pasangan èlèktron.

== Panggunaan asem ==
Asem duwé sapérangan kagunaan. Asem asring digunaaké kanggo ngilangi karat saka logam ing prosès kang karan [[Pengawetasaman|"pengawetasaman" (''pickling'')]]. Asem bisa digunaaké minangka èlèktrolit ing njeron [[batré]] [[sel teles]], kaya [[asem sulfat]] kang digunaaké ing njeron [[batré mobil]]. Ing awaké manungsa lan sapérangan kéwan, [[asem klorida]] wujud péranganing [[asem lambung]] kang disekresiaké ing njeron [[lambung]] kanggo mbantu mecah [[protéin]] lan [[polisakarida]] uga ngubah proenzim [[pepsinogen]] kang inaktif dadi enzim [[pepsin]]. Asem uga digunaaké minangka [[katalis]]; umpamané, asem sulfat akèh banget digunaaké ing prosès [[alkilasi]] nalika gawé bènsin.

== Pirsanana uga ==
* [[Téyori réaksi asem-basa]]
* [[Asam sulfat|Asem sulfat]]
* [[Udan asem]]

[[Kategori:Asam| ]]